Sentiers Plaisir®: een onthaal dat aanslaat
Het idee van Sentiers Plaisir® ontstond in 1989 uit het besef dat er in de Bruchevallei een echte cultuur van gastvrijheid ontbrak. De inwoners waren zeer gehecht aan hun streek, maar waren er niet trots op er deel van uit te maken en waren geen ambassadeurs. De vallei, verlaten door de textielindustrie, verliest haar economische aantrekkingskracht en, in de ogen van haar inwoners, haar aantrekkingskracht. Dus hoe kunnen we het vertrouwen en de trots herstellen van de lokale bevolking die wacht op een voorzienige industrie die hen komt “redden” en hen een glimp van een betere toekomst geeft? Na jaren van bijna één bloeiende industrie, wordt het vooruitzicht van een alternatief gebaseerd op de ontwikkeling van “groen toerisme” gezien als een lapmiddel in een gebied dat echt “depressief” is over zijn toekomst…
Zijn lot in eigen handen nemen
Het politieke bewustzijn werd versterkt en met de eerste grote decentralisatieplannen kreeg de vallei de kans om haar lot in eigen handen te nemen. In 1988 werd een intergemeentelijk ontwikkelingsorgaan opgericht via een SIVOM, waarvan de strategische oriëntaties waren gebaseerd op: hergebruik van industrieel afval, terugwinning van door de landbouw verlaten landschappen en geïntegreerd toerisme. Feit blijft echter dat niets kan worden bereikt zonder de mensen die hier wonen. De trots om tot deze vallei te behoren herwinnen, haar laten gelden en een echte ontvangstcultuur cultiveren: dat is de uitgesproken ambitie. De bergen en de wandelcultuur die zo diep geworteld is in het massief van de Vogezen bieden een kans. Het is een gebied met een immense natuurlijke en culturele rijkdom! Het idee was geboren: wie kan beter dan wie ook tijdens een wandeling mensen kennis laten maken met een streek, zijn erfgoed en knowhow, en hun passies en favoriete onderwerpen delen? De tijd was rijp om de lokale bevolking een stem te geven. Het Bureau voor Toerisme lanceert zijn eerste oproep aan de bewoners van de vallei. Lang voordat het concept Greeters in New York werd geboren en de Atlantische Oceaan overstak, ging de eerste editie van de “Bruchois Greeters”, georganiseerd door het Office du Tourisme en genaamd “Sen- tiers Plaisir” ®, van start in de zomer van 1989. Er waren al drieënveertig uitstapjes en drieëntwintig vrijwillige leiders.
Meeslepende, menselijke ervaringen
Ontmoetingen tussen bewoners en bezoekers aanmoedigen, en al wandelend kennis delen uit het lokale collectieve geheugen en gemeenschapsgroepen. Het programma openstellen voor alle doelgroepen. Loskomen van het traditionele label van rondleiding en eenvoudige ontmoetingen aanbieden met degenen die het gebied tot leven brengen. Dit zijn echt meeslepende, menselijke ervaringen waarbij je, in een informele en genereuze uitwisseling, een stukje leven, gewoontes en lokale bijzonderheden deelt, en je grondgebied opnieuw opeist door de ogen van anderen. Het concept is eenvoudig voor zowel vrijwilligers als bezoekers. Een datum, een ontmoetingspunt, een leider, een thema, een schema dat voor de zomerperiode is vastgesteld en dat vooraf kan worden geraadpleegd en dat het publiek in staat stelt zelf een keuze te maken uit de uitstapjes, en deelname zonder verplichting tot inschrijving of betaling. Een sterke verbintenis: alle wandelingen worden uitgevoerd ongeacht het aantal deelnemers, tenzij de weersomstandigheden anders bepalen.
Na verschillende pogingen om de meest praktische optie te vinden, zijn de sentiers plaisir® edities geëvolueerd van een handvol folders tot een uitgebreid, praktisch programmaboekje met twee ingangen: per thema, met een beknopte presentatie van de wandelingen doorheen het boekje, of per datum in een centrale kalender. Het gedetailleerde programma is voor het publiek beschikbaar op papier of als downloadbare versie. Het doel van de brochure, eenvoudig en sober, is het initiatief te promoten op een manier die zich onderscheidt van het gebruikelijke glossy toeristische materiaal. Hij valt niet meteen op, maar wil de nieuwsgierigheid wekken… met gekleurd papier en een uitsnede die hem onderscheidend maakt, prettig aanvoelt en een kwaliteitsproduct is dat men wil bewaren. De jaarlijkse uitgave maakt het zelfs tot een collector’s item dat veel trouwe klanten jaar na jaar verzamelen. Het kleurrijke boekje en de naam Sentiers Plaisir® (die geregistreerd is) zijn essentiële promotie- en communicatiemiddelen geworden voor de Bruchevallei.
100 uitjes, 60 presentatoren, 40 thema's
De dynamiek van het programma behouden, het elk jaar verrijken met nieuwe uitjes en nieuwe thema’s, anticiperen op de generatiewisseling onder de vrijwilligers, voorkomen dat het programma veroudert en onderwerpen opnemen die aansluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen. Om het project een duurzaam karakter te geven, moesten al deze factoren in aanmerking worden genomen. In de loop der jaren heeft het toeristenbureau voortdurend nieuwe “ambassadeurs” gevonden, en anderen hebben zich mondeling bij de beweging aangesloten of hebben als vrijwilliger deelgenomen aan de “Sentiers Plaisir”. Aanvankelijk was het programma beperkt tot conventionele onderwerpen zoals geschiedenis, natuur en erfgoed. In de loop van de decennia is het programma uitgebreid met nieuwe, actuele thema’s zoals “fa- mille”, “welzijn” en “eco-wandelen”. Zo’n dertig jaar later telt de kalender 109 uitstapjes van midden juni tot september en zestig vrijwilligersleiders die de hele zomer aan een veertigtal verschillende thema’s werken.
Milieu-inzet en -erkenning
Door in 2022 toe te treden tot het netwerk Acteurs du Tourisme Durable (acteurs van duurzaam toerisme) heeft het Office du Tourisme zijn engagement om te werken aan een deugdzame en menselijkere vorm van toerisme bestendigd.
Het aanmoedigen van carpooling tussen de deelnemers was van meet af aan een keuze. Het aanmoedigen van eco-mobiliteit werd een noodzaak en een voor de hand liggende keuze, vooral omdat de Bruchevallei de enige vallei in de Elzas is waar een spoorlijn loopt (Straatsburg – Saint-Dié – Epinal). Bijgevolg werd een reorganisatie doorgevoerd om de vertrektijden van de uitstappen zoveel mogelijk aan te passen aan de aankomsttijden van een van de stations van de lijn, zodat het lokale publiek wordt aangemoedigd om opnieuw met het openbaar vervoer deel te nemen aan de uitstappen. Door in 2022 toe te treden tot het netwerk van Acteurs du Tourisme Durable (acteurs van duurzaam toerisme) heeft het Office du Tourisme zijn engagement om te werken aan een deugdzaam en menselijker vorm van toerisme definitief gemaakt. De jury van de Acteurs du Tourisme Durable erkent dit werk op lange termijn door het in 2022 de Trophée Horizons voor “Les Sentiers Plaisir”® toe te kennen, als erkenning van zijn lokale wortels. Deze prijs erkent “initiatieven die erop gericht zijn de band tussen bezoeker en bezoeker te bevorderen en het toerisme te verankeren in het lokale ecosysteem. Bijvoorbeeld: het stimuleren van delen en de niet-marktgebonden relatie tussen toeristen en lokale bewoners, het rekening houden met en het betrekken van lokale bewoners bij het toeristische aanbod, en het bevorderen van burgerinitiatieven”. Deze onderscheiding gaat naar de 60 partners die de wandelingen het hele jaar door begeleiden voor één of meer uitstapjes in de zomer, sommigen al dertig jaar, anderen nog maar kort. Wij zijn ervan overtuigd dat deze erkenning zal bijdragen tot de continuïteit van dit initiatief, dat de gezelligheid tussen de organisatoren bevordert, met name door een jaarlijkse maaltijd. Een echte gezinsmaaltijd, een genoegen om bij te praten, de successen van het jaar te bespreken en de nodige verbeteringen aan te brengen.
Les Sentiers Plaisir®, vierendertig jaar later
Dit avontuur meer dan dertig jaar in leven houden is een echte uitdaging. In 2023 is de vaart er nog niet uit. Het logboek is vol! De jongste presentator, Tom, viert zijn 13e verjaardag, terwijl ‘oude rotten’ Henri en Hubert trots in de 80 zijn en samen drieëndertig evenementen zonder onderbreking hebben meegemaakt sinds het begin. Het verlangen om te delen en de passie zijn er nog steeds. Deze onvoorwaardelijke inzet is de drijvende kracht achter de “Sentiers Plaisir”® en versterkt de beslissing van de toeristische sector van de Bruchevallei om de lokale bevolking centraal te stellen in het toeristische aanbod. Wat kan er nog verbeterd worden? Dat de logiesverstrekkers nog meer oog krijgen voor de mogelijkheden van dit aanbod, dat uniek is in zijn soort door zijn duurzaamheid, de eenvoud van het concept en de inzet van de plaatselijke bevolking. Veel bezoekers komen van heinde en verre om deel te nemen, terwijl anderen uit de regio jaar na jaar trouw terugkeren om een nieuw uitje of een ander thema uit te proberen. Allen zijn unaniem in het plezier dat zij beleven aan deze eenvoudige, pretentieloze ontmoetingen, die de essentie van de reis vormen…
Sentiers Plaisir® (pleziertochten) in lijn met de toeristische strategie van de Bruchevallei
Het aanmoedigen van ecomobiliteit is een evidente noodzaak geworden, vooral omdat de Bruchevallei de enige vallei in de Elzas is met een spoorlijn.
Het beleid voor de ontwikkeling van het toerisme, dat aan het eind van de jaren tachtig werd ingezet door de verkozenen en de professionals van de regio, heeft met name geleid tot de oprichting van een toeristische dienst voor de Bruchevallei in 2003, lang voordat de NOTRe-wet dit voorschreef. Verschillende jaren van gezamenlijke actie hebben geleid tot openbare en particuliere initiatieven om het toeristische aanbod te verbeteren, nieuwe diensten te ontwikkelen, evenementen en activiteiten te creëren en de regio te promoten en te verkopen. In 2018 lijkt het een goed moment om een stap terug te doen en te kijken naar de samenhang van onze acties, hun sterke en zwakke punten en hun kwetsbaarheden. Deze “freeze frame” over de toeristische positionering van de “bestemming” van de Bruchevallei is essentieel in een bijzonder concurrerende toeristische markt, die ingrijpende veranderingen ondergaat als gevolg van veranderingen in de toeristische consumptiepatronen en de gevolgen van de klimaatverandering. Naast een eenvoudige objectieve analyse bestaat de uitdaging erin de rol van de toeristische actoren in vraag te stellen en, naast alle actoren van het regionale project, alle openbare en particuliere actoren te mobiliseren rond een collectief project, een gedeelde ambitie. Enkele maanden later hebben we, met de hulp van een gespecialiseerd adviesbureau, een toeristische vierpuntenstrategie voor 2028 uitgewerkt, waar het Office du Tourisme zich volledig achter schaart: van onze vallei een autovrije bestemming maken met zachte mobiliteit en “slow tourism” als prioriteit; putten uit de wortels van onze geschiedenis en op een bescheiden manier opnieuw in contact komen met de natuur; de trots om tot deze vallei te behoren behouden en delen en de “kunst van de ontmoeting” cultiveren die reizen zijn volle betekenis geeft; een beweeglijker en veerkrachtiger toerisme opbouwen dat in staat is zichzelf opnieuw te betoveren.
Deze routekaart bleek visionair gezien de omwentelingen en versnellingen als gevolg van de wereldwijde crisis van 2020. Zelfs in onze stoutste dromen hadden we ons niet kunnen voorstellen in welke mate de pandemie niet alleen ons leven, onze economie en onze manier van werken zou verstoren, maar ook onze manier om de wereld te begrijpen, onze sociale relaties en vooral onze manier van reizen… De gezondheidscrisis heeft de behoefte aan zinvol en ethisch toerisme benadrukt, een toerisme dat alle leden van het toeristische ecosysteem omvat en erbij betrekt. Zij heeft zoveel mogelijk mensen de kans gegeven hun relatie met anderen, met de regio die zij bezoeken, met het leven, met de economie en met reizen in vraag te stellen. Door onze kwetsbaarheid te benadrukken en het hectische tempo van de wereldeconomie een halt toe te roepen, is de mens zich bewust geworden van zijn intrinsieke waarden en heeft hij besloten terug te keren naar essentiële waarden, eenvoudige waarden, waarden van uitwisselen en delen. Vooral de ontwikkeling van korte circuits en lokaal toerisme tonen deze realiteit aan. De behoefte om terug te keren naar onze waarden, onze geschiedenis en onze wortels blijkt ook uit de opleving van het erfgoedtoerisme. De zoektocht naar authenticiteit wordt een zoektocht van de reizigers. Zij willen het echte werk, echte mensen en echte verhalen over het gebied. Zij zijn op zoek naar ontmoetingen met de lokale bevolking, zoals Alexandra David Néel, de grote reiziger en eerste Europese vrouw die de Verboden Stad van Lhasa in Tibet bezocht, het uitdrukte. Zij schreef: “Reizen zonder anderen te ontmoeten is geen reizen, maar verhuizen”.
Redactie: ANNE-CATHERINE OSTERTAG / Directeur van de toeristische dienst van de gemeente Bruchevallei – ESPACES MAGAZINE – mei-juni 2023 -.
Fotocredits/afbeeldingen: © OTVB / Stéphane SPACH – atelierfika.fr